Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi
İnsan hayatında var olan, insanı etkileyen, düşündüren her şey edebiyatın konusu olabilir. Edebiyat sürecini incelediğimizde, dönemin siyasi ve sosyal olaylarının bu sürece olan etkilerini görmekteyiz. İşte edebiyatla işlenen bu farklı konular ve bakış açıları sanatçıyı diğer bilim dallarından etkilenmeye götürür. Edebi eserler ortaya koyulurken ve incelenirken başlıca şu bilimlerden etkilenir:
a-Edebiyat-Tarih:
Bir eser ele aldığı konuyla bir tarihi gerçeği anlatıyor olabilir ya da bulunduğu dönemin özelliklerini taşıyor olabilir. Yani edebiyat ve tarih arasındaki ilişki kaçınılmazdır. Göktürk Kitabeleri, Yaban, Ateşten Gömlek… bu konuda örnek olarak gösterilebilir.
b. Edebiyat-Coğrafya:
Edebi metnin önemli unsurlarından bir tanesi yer yani mekândır. Olay örgüsü bu mekân etrafında şekillenir. Özellikle gezi yazıları, egzotik romanlar bu türden eserlerdir. Evliya Çelebi’nin ‘’Seyahatname’’ si bu konuda örnek olarak gösterilebilir.
c. Edebiyat-Sosyoloji:
Sanatçı, belli kuralları, gelenekleri, örf ve adetleri olan bir toplum içerisinde yaşar. Sosyoloji, bu toplumu oluşturan bireyleri inceler. Yani her ikisinde de ortak olan insandır. Bazı edebi metinler sosyoloji bilimine kaynaklık eder veya bu bilimden etkilenir. Recai zade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, Halit Ziya’nın Mai ve Siyah’ı bu konuda örnek olarak gösterilebilir.
d. Edebiyat-Psikoloji:
Bir edebi eser, sanatçının yaşantısından izler taşır. Kimi zaman sanatçının ruhsal durumunu kimiz zaman da eser içinde geçen kişilerin ruhsal durumunu anlatmak amacıyla sanatçı, ruh çözümlemelerini yapar. Bu çözümlemeler esnasında psikoloji biliminden yararlanır. Mehmet Rauf’un ‘’Eylül’’ ü, Peyami Safa’nın ‘’Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’’ bu konuda örnek olarak gösterilebilir.
e. Edebiyat-Felsefe:
Felsefe somut ve soyut olanı çeşitli yönleriyle inceleyen, eleştiren bir düşünce sistemidir. Her edebi metnin temelinde yatan ve sanatçıyı o eseri yazmaya iten bir düşünce vardır. Edebi akımlar içerisinde de felsefenin etkili olduğu görülür. Örneğin bir felsefi akım olan egzistansiyalizm (varoluşçuluk), edebi akımlar içinde de geçer.
|